Lariks, europese – (Larix decidua)

De Europese lariks is een boom uit de dennenfamilie (Pinaceae), een zeer oude boomsoort die al ca. 30.000 jaar geleden op aarde groeide. De Larix is een van de weinige naaldbomen die zijn naalden verliest in de herfst.

IMG_lariksNaam
De lariks wordt ook wel lork of lerk genoemd, apenhaar, lerken- of lierboom of larie. Oude namen zijn lorckenboom of terbentynboom. De boom is genoemd naar de plaats waar hij door de Romeinen voor het eerst werd gezien, namelijk Larignum in de Alpen. De soortaanduiding decidua betekent ‘met vallende naalden’.

Geen koukleum
De Europese lariks is een boom van hooggebergten en van de noordelijke streken van Europa. Daar is het groeiseizoen kort en duurt de winter lang met temperaturen tot – 45 graden celsius. Zowel in Europa als in Canada, Siberië, de Himalaya, Zuid-West China als in Japan komen grote lariksbossen voor. Bij ons is het groeiseizoen langer, hetgeen de lariks kennelijk niet goed bevalt, want hier is het een matige groeier, die gevoelig is voor nachtvorst en ziekten.

17 miljoen lorken
De Europese lariks is al vroeg, in 1620, uit het oorspronkelijke groeigebied de Alpen geïntroduceerd in Engeland. Na 1738 plantte de vierde hertog 17 miljoen lorken aan en zijn voorbeeld werd gevolgd door veel anderen, zodat in het midden van de 19e eeuw de lariks één van de belangrijkste bosbomen was geworden. Nog steeds zijn fraaie bomen uit die tijd te bewonderen (onder andere in Dawyck aan de Tweed in Schotland).

IMG_lariksplaatjes1

Standplaats
De lariks is een boomsoort die in zijn jeugd snel groeit en veel behoefte heeft aan licht. De kroon is vrij open en laat veel licht door, waardoor hij goed te mengen is met andere boomsoorten zoals fijnspar, eik, tamme kastanje en beuk. De lariks is wat grond betreft niet veeleisend, maar heeft een voorkeur voor een vochtige omgeving. Bij de aanleg van de Drentse bossen op ontgonnen vochtige heidevelden zocht men naar een pionierboomsoort, die bestand was tegen de ruige omstandigheden van wind, regen, vorst en sneeuw op die heidevelden. De Europese lariks deed het aanvankelijk goed, totdat die te gronde werd gericht door larikskanker, een bacteriële woekering. Men schakelde met succes over op de Japanse lariks (Larix kaempferi). De combinatie van lariks met eik en beuk is karakteristiek voor de Drentse bossen. De buizerd, de meest voorkomende roofvogel van Nederland, broedt voornamelijk in de lariks en de grove den. Drenthe heeft ruim 5000 ha lariksbos. Het meeste lariksbos was anno 2008 tussen de 65 en 85 jaar oud. In de Staatsbossen van Grolloo staat al sinds 1988 een kantoor van larikshout.

Zo hard als steen
De lariks was waarschijnlijk niet bekend bij de oude Grieken, maar wel bij de Romeinen. Volgens de 17e – eeuwse scheepsbouwer Nicolaes Witsen maakte Vitruvius melding van lariks dat goed weerstand bood tegen aantasting door houtworm, maar ook het vuur weerstond en in de grond geslagen zo hard werd als een steen. Clarke Nuttal maakt melding van de oude overlevering dat ‘deze fraaie boom zoo vreemd is samengesteld dat hij nauwelijks branden wil’ en tot op zekere hoogte ‘vuurvast’ is. In de Numidische Zee werd ooit een boot van lariks gevonden die daar veertienhonderd jaar gelegen had en toch ‘zoo hecht was dat geen enkele droppel water in één der kamers binnengedrongen was’.

IMG_lariksplaatjes2

Spectaculair
De lariks kan in zijn natuurlijke woongebied 40 – 50 meter hoog en soms wel 600 jaar oud worden. Het onderste deel van de stam bij volwassen bomen is vrij van takken. De dikke, gegroefde schors is lichtbruin. Zijn kroon is eerst smal kegevormig, later vaak breed met een afgeplatte top. Spectaculair is de lariks door zijn prachtige geeloranje gekleurde naalden in het najaar. In het voorjaar lopen de kale bomen weer prachtig uit met nieuwe naalden, die in dikke bundels staan. Zo’n bundel omvat dertig tot veertig naalden. Vooral het frisse groen van de naalden valt op. In bossen bloeit de lariks voor het eerst op een leeftijd van 20 – 30 jaar. Hij is eenhuizig, dat wil zeggen dat mannelijke en vrouwelijke bloeiwijzen aan dezelfde boom zitten. De lariks bloeit in april. De gele eivormige mannelijke bloemen (katjes) ontwikkelen zich aan de kortloten, de meeste rode vrouwelijke bloemen aan de langloten. Bevruchte vrouwelijke bloeiwijzen zijn later te herkennen aan bijna ronde tot eivormige kegels die zijn opgebouwd uit dichte over elkaar liggende schubben. Onder elke schub gaan twee kleine zaden schuil (4 – 5 mm lang) met een daaraan vergroeide vleugel. De kegels blijven nog verscheidene jaren zitten na het vallen van het zaad.

IMG_lariksplaatjes3

Mythologie
Lariks is de boom van feeën en tovenaars. Hij werd in de Alpen vaak als huisboom aangeplant omdat men geloofde dat hij vriendelijke boomgeesten zou herbergen. Het huis zou niet door de bliksem getroffen worden. Een plaats, omgeven door lariksen, was de dansplaats voor bergfeeën. Rook van larikshout beschermde voor negatieve invloeden en geesten. Lariksen werden als heilige bomen op bedevaartsplaatsen geplant. Net als veel andere coniferen is ook de lariks symbool van onsterfelijkheid. Sommige Siberische stammen zagen de lariks als wereldboom, waarlangs maan en zon naar beneden gingen in de vorm van zilveren en gouden vogels.

Fonkelend
Het uit de Europese lork gewonnen Venetiaanse terpentijn, ook wel Lariksterpentijn genoemd, bevat maar een vijfde aan terpentijnolie, de rest is voornamelijk larizinolzuur. De zeer stroperige gelige vloeistof, die in niets lijkt op de terpentijn die nu te koop is, was zeer geliefd vanwege de fonkelende glans die hij aan de olieverfglacis gaf. De stad Venetië had het monopolie in de belangrijkste productiegebieden in de Alpen, waar de hars uit de bomen getapt werd. Deze terpentijn was heel duur, want hij bleef helder na droging. De hars bevindt zich voornamelijk in de kern van het hout. Om deze er uit te halen worden diepe boorgaten van wel acht centimeter lengte in de stamvoet van de boom gemaakt.

Volksgeneeskunde
In de volksgeneeskunde wordt de hars gebruikt voor de genezing van wonden, psoriasis, hoest en bronchitis. Het bevordert een betere bloeddoorstroming en is slijmoplossend. Lariks essentiële olie wordt in de aromatherapie o.a. gebruikt bij verkoudheid, griep, astma, bronchitis,hoest en benauwdheid bij huisdieren, nervositeit
en angstgevoelens. Het is antiseptisch, botversterkend, zenuwkalmerend en werkt verlichtend bij depressies en een gevoel van onbehagen. In de taal der bloemen staat de lariks voor vermetelheid, dapperheid.

terug