Hulst (Ilex aquifolium)

Hulst is, net als maretak, een inheemse plant die liefde en hoop symboliseert. Het is een sterke langzaam groeiende boom, die het zelfs aan de kust en in sterk vervuilde gebieden uithoudt. De soort is karakteristiek voor oude bosbodems met een dikke humuslaag. Binnen Nederland komen alleen in Drenthe goed ontwikkelde hulstbossen voor, met name in de restanten van oude loofbossen.

IMG_hulst  Geluksbrenger
De hulstfamilie omvat ongeveer 400 soorten. Onze verre voorvaderen hadden al een heilig ontzag voor de hulst. Want hulst had iets wat geen enkele andere boom had. Het was de enige loofboom die in de winter zijn bladeren niet verloor, dus moest hij wel over bijzondere krachten beschikken. Sinds eeuwen is hulst ook een geluksbrenger. De Kelten en de Germanen vereerden hem als heilige boom en hielden er het kwade mee op afstand. In het oude Rome stuurde je je vrienden tijdens het Saturnaliafeest, op 17 december, een takje hulst om goeds te wensen.

Sterk
Een vrijstaande boom kan wel 15 tot 20 meter hoog worden met een stamomvang van 150 cm. Het hout, dat bijzonder sterk is, werd gebruikt voor knuppels voor veedrijvers en voor handgrepen van bijvoorbeeld zwepen. Ook de meubelmakers konden het goed gebruiken voor snij- en inlegwerk, omdat het hout opvallend licht van kleur is en een mooi effect geeft in combinatie met eiken of beukenhout. In vroeger dagen was men nogal beducht voor het zagen van hulsthout. Het omhakken ervan zou ongeluk brengen.

IMG_hulstplaatjes1

Steenvruchten
De struik bloeit onopvallend. De bloempjes die in mei-juni bloeien, staan in kleine kluwentjes in de bladoksels. Ze zijn wit of zachtroze. De hulst is tweehuizig; de mannelijke en de vrouwelijke bloem komen op verschillende planten voor. Bestuiving vindt plaats door insecten. Dat kan alleen als beide planten bij elkaar in de buurt staan, binnen de vliegafstand van bijen of zweefvliegen. Aan de vrouwelijke plant verschijnen uiteraard de opvallende rode bessen die rijp zijn in december. De vrij harde steenvruchten vallen niet zo geweldig in de smaak bij besetende vogels. Als de andere sappiger bessen, zoals lijsterbes, vlier, duindoorn, rozenbottel, meidoorn of krent helemaal op zijn beginnen ze aan de bessen van de hulst. Ze eten ze pas als er nachtvorst overheen is gegaan. Door de vorst vindt er namelijk omzetting van zetmeel in suiker plaats. Vogels zijn wat dit betreft echte zoetekauwen. Voor de mens zijn de bessen giftig; ze veroorzaken ernstige diarree en 20-30 bessen, een hoeveelheid waar een doorsnee merel als ontbijt geen enkele moeite mee heeft, kan voor een kind al dodelijk zijn.

Stekelig
De hulst is de waardplant van het boomblauwtje, de rups eet van de bladeren van deze plant. Soms vind je op de bladeren een mijn. Dit is het werk van een 4 millimeter groot (of liever klein) vliegje: de hulstvlieg. De larve mineert in het blad waarbij een blaasvormige mijn op de bovenzijde van het blad te zien is. Meestal zijn de donkergroene leerachtige, getande bladeren aan de bovenste takken nauwelijks gestekeld in tegenstelling tot de bladeren aan onderste takken. Een verklaring zou zijn dat de plant zich alleen onderaan tegen vraatzuchtige dieren behoeft te beschermen. Hoger reiken deze dieren niet, dus kan de plant zich de moeite besparen om hogerop stekels te vormen.

IMG_hulstplaatjes2

Versiering
Aquifolium betekent ‘met scherp gepunte bladeren’. Vroeger werden hulsttakken gebruikt om de schoorsteen mee te vegen of het werd tussen de hammen gehangen. Al verdorren de blaadjes, ze behouden hun uiterst scherpe punten, zodat de ratten en muizen zich wel bedachten voor zij zich aan de hammen vergrepen. In onze tijd adviseert de politie zelfs tot het plaatsen van hulst, dit zou tegen ongewenst gezelschap effectiever zijn dan prikkeldraad.
Voor de christenen vertegenwoordigt hulst het lijden van Christus. De doornige bladeren en rode bessen symboliseren het bloed en de pijn die Christus voor de mensheid verdroeg, maar hulsttakken deden al lang voor het Christendom hun intrede als versiering bij midwinterfeesten. De frisgroene takken kondigden de komst van het voorjaar aan. Ook nu nog halen heel veel mensen rond Kerst hulst in huis.

Vernoemd
Plaatsen zoals Hulshorst, Hulsberg en Hulst zijn vernoemd naar hulst; de soort had een opvallend aandeel in de daar voorkomende vegetatie.

terug