Lijsterbes, Wilde- (Sorbus aucuparia)

De levenskrachtige lijsterbes is een van de meest voorkomende struiken in de natuur. Hij is inheems in Europa, West Siberië en Klein-Azië. De snelgroeiende, kleine slanke boom met sterk opstijgende takken (tot 15 m) heeft een smalle, eivormige open kroon. Op oudere leeftijd onregelmatiger en breed uitgroeiend. Hij houdt van zonnige tot licht beschaduwde plaatsen, neemt genoegen met alle soorten grond, doet niet moeilijk over een schamele standplaats en kan ook goed tegen warmte en kou.

IMG_lijsterbesVoedselbron
De lijsterbes is een uitstekende voedselbron voor insecten, zoals kevers, wantsen, bladwespen en bladluizen, maar ook rupsen, kleine vlinders, vogels en zoogdieren voeden zich met de vruchten, de bladeren, de loten en andere delen van de boom. Bijen verzamelen graag het lichtgele stuifmeel van de prachtige roomwitte sterk ruikende bloemschermen, die in mei-juni verschijnen.

Lekkernij
De vruchten zijn kleine, melige appeltjes die meestal 1 cm groot worden en 2-3 bruine, harde peervormige pitten bevatten. Vanaf augustus kleuren ze oranjerood, een lekkernij voor verschillende vogelsoorten. Gedroogde vruchten kunnen gevoerd worden aan kippen, schapen en varkens. Ook mensen weten er wel raad mee. Heel vroeger at men de bessen rauw: ze zijn rijk aan vitamine C maar smaken erg wrang. Dagelijks een paar rode vruchten kauwen zou echter de stoelgang bevorderen. Bij hoest of heesheid werd aangeraden acht gedroogde lijsterbessen, verdeeld over de dag, langzaam op te sabbelen maar de lijsterbeszaadjes uit te spuwen, omdat die giftig blauwzuur bevatten.

IMG_lijsterbesplaatje1

Jenever
Als je de vruchten kookt of droogt, breek je die giftige stof af. Na de eerste vorst in de herfst kunnen de vruchten geplukt worden om te verwerken in jam, likeur en vruchtenwijn. In Duitsland is het gebruikelijk ze op jenever te zetten. Lijsterbesjenever maak je zo: Pluk 500 gram zoete, rijpe lijsterbessen. Als de vorst er nog niet overheen is gegaan, kun je ze een nachtje in de vriezer leggen of de bitterheid wegnemen door de bessen te overgieten met koud water. Voeg daar een eetlepel azijn aan toe en laat ze een nachtje staan. Daarna kun je ze verder verwerken.
Was de lijsterbessen en plet ze met een vork. Doe ze in een glazen weckpot en roer er 250 gram suiker doorheen. Leg er een handdoek over en laat het twee dagen staan. Giet er een liter brandewijn over. Doe er nog 5 jeneverbessen bij en laat dit een maand staan. Daarna filteren en voorzichtig proeven, indien nodig nog wat suiker toevoegen. Daarna nog 14 dagen laten staan (geregeld schudden).

Vreemde plaatsen
De zaden van de lijsterbes passeren onverteerd het maag- darmkanaal van vogels. De lijsterbes groeit soms op de vreemdste plekken. Je ontdekt hem soms op muren en in holtes van andere bomen of op knotwilgen. Dat komt omdat de zaden van de lijsterbes door vogels die de bessen gegeten hebben, uitgepoept worden en dan gemakkelijk kiemen.

Elastisch
Men gebruikte de schors van de lijsterbes voor het rood of bruin kleuren van wol. Het middelharde hout van de lijsterbes is sterk, elastisch en dicht van structuur. Van dunne stammen en takken maakt men o.a. palen, wandelstokken, herdersstaven, fluiten en spinnewielen. Dikkere stammen zijn geschikt voor meubels en wordt door draaiers en makers van werktuigen gebruikt.

IMG_lijsterbesplaatje2

Naam
De lijsterbes wordt ook wel vogelbes genoemd. Die naam herinnert aan het gebruik van de bessen als lokaas bij de vogelvangst. Dit blijkt ook uit zijn wetenschappelijke naam: Sorbus aucuparia. De term aucuparia is afgeleid uit het Latijnse “aves capere” hetgeen “vogel vangen” betekent. De Romeinen gebruikten de rijpe bessen als lokaas. De lijsterbes wordt ook wel kraalboom, kwetsenbeienboom of (in het Fries) koetsebeibeam genoemd. In Engeland noemt men hem ook witchwood (heksenhout) omdat hij heksen op een afstand zou houden.

Beschermen
Vroeger dacht men dat een lijsterbes naast de deur geplant het huis van heksen, bliksem en ander onheil beschermde. Kruisen gemaakt van 2 lijsterbestakjes omwonden met rode draad werden boven de deuren en ramen van het huis en bij dieren gehangen om ongewenste bezoekers te weren en te beschermen tegen het kwaad. De Kelten waren van mening dat ‘..wie ook maar drie van deze bessen eet, al ware hij honderd jaar, hij in een jong mensch van dertig jaar zal veranderd worden’.

… nooit geweten dat een verjongingskuur zo simpel was. Kunt u ook niet wachten tot ze rijp zijn?

terug