U kunt de volledige nieuwsbrief lezen of een keuze maken uit de onderwerpen die u aanspreken door deze onder de inhoud (apart) aan te klikken.  



 
   


Flora en fauna
- Groot hoefblad
- 2025- jaar van de woelmuis

Natuurnieuws
- Moeflon erkennen als ingeburgerd dier
- De Wieden uitgebreid
- Vogelbalans 2024 verschenen

Natuur Uit en Thuis
- UIT: Arnhemse parken
- THUIS: ontelbaar


Natuur kort
- Landelijke aanpak voor bevers
- Samenwerken aan een mooier landschap
- Rietmoeras Ooijse Graaf

Natuurexcursie
- Natuurwandeling in Park Rozenrust

ELFje
- Groot Hoefblad

Citaat van de maand
- Loesje

 


Boekennieuws
- Over leven en uitsterven

Natuur Plus
- Grenzen in het landschap

Bomenweetjes
- Boomwortels blijven groeien in de winter

Uit tips
- Over leven en uitsterven
- Zeeuwse gronden
- Schattig en kattig
 
NB. De links in onderstaande teksten zijn vet gedrukt en hebben een groene kleur.
 

 
 
 

 

  
 
   
   
   


Groot hoefblad - Petasites hybridus

Heb je de roze bloempjes van groot hoefblad wel eens van heel dichtbij bekeken? Het zijn juweeltjes! In het vroege voorjaar, voordat de bladeren verschijnen, komen de mannelijke knotsvormige bloeikolven tevoorschijn uit de wortelstok en bloeien volop in maart en april.

In de middeleeuwen werd groot hoefblad Filiae ante Patrem genoemd, wat betekent dat de dochters (de bloemen) voor de vader (de bladeren) tevoorschijn komen. We noemen dit ‘naaktbloeiers’.

Veel honingbijen, maar ook vroege hommels, vlinders en zweefvliegen maken dankbaar gebruik van de nectar en pollen (stuifmeel). De vrouwelijke bloemen komen meestal iets later in bloei. De grote bladeren(tot 90 cm in doorsnede) staan op stelen van ongeveer 1 meter en lijken op die van rabarber.
Deze overblijvende tweehuizige mooie plant is te vinden langs sloten, dijken en beken en in vochtige weilanden. Hij wordt beschouwd als een zeer lastig onkruid omdat de wortelstokken moeilijk te verwijderen zijn. Daarom wordt hij ook wel Allemansverdriet genoemd.

Andere Nederlandse volksnamen voor het groot hoefblad zijn: Boterklis (dit verwijst naar het oude gebruik om boter in de bladeren te verpakken. Bepaalde stoffen in het blad zouden gezondheid toevoegen aan de boter). Dokkebladeren (blad, dat op het water of in de nabijheid van het water groeit) en Pestwortel (werd gebruikt tegen koorts en de pest).

Petasites is afgeleid van het Griekse woord Petasos wat de naam was voor een vilten hoed. Hybridus betekent 'gemengd'. In de Griekse oudheid heette Groothoefblad: Petasitis officinalis.
Als de god Hermes op reis ging om namens de goden een boodschap naar de aarde over te brengen, droeg hij een breedgerande vilthoed als bescherming tegen de felle zon.

‘Petasos’ noemden de oude Grieken zo’n hoed met brede rand. Wie zo’n hoed niet bezat, nam vaak zijn toevlucht tot het blad van het groot hoefblad.
De Grieken noemden de plant daarom ‘Petasitis’. Ook in kinderspelen werd het blad als hoed gebruikt en heette de plant ook wel: ‘Grote hoedjesplant’.

2025 - Jaar van de woelmuis

Dé woelmuis bestaat natuurlijk niet. In Nederland leven wel vijf soorten woelmuizen, waaronder heel algemene soorten zoals de veldmuis, maar ook de zeer zeldzame noordse woelmuis. De Zoogdiervereniging vraagt dit jaar aandacht voor alle verschillende woelmuissoorten en laat zien hoe leuk, bijzonder en nuttig deze kleine zoogdieren zijn.

Rechts, Aardmuis - foto: Saxifraga Rudmer Zwerver

De vijf soorten op een rijtje:

- aardmuis (Microtus agrestis)
- noordse woelmuis (Alexandromys oeconomus arenicola),
- ondergrondse woelmuis (Microtus subterraneus),
- rosse woelmuis (Myodes glareolus),
- veldmuis (Microtus arvalis).

Links, Rosse woelmuis - foto: Saxifraga Rudmer Zwerver

Onder het kopje Flora & Fauna in NNN januari 2025 van Groen-Natuurlijk staat al informatie over de veldmuis (terug te lezen op de website). Woelmuizen spelen een grote rol in onze natuur. Ze zijn het voornaamste voedsel voor veel roofdieren en roofvogels, die vrijwel allemaal afhankelijk zijn van een gezonde en vooral grote populatie woelmuizen.
Veldmuizen houden van droge, ruige weilanden, de noordse woelmuis van natte rietlanden, de aardmuis van ruige heideterreinen, de ondergrondse woelmuis vind je langs spoorlijnen, op dijken en in graften en de rosse woelmuis tref je eerder aan in je achtertuin of het park of bos in de buurt.

Meer informatie over alle activiteiten en hoe je mee kunt doen aan het Jaar van de woelmuis: klik hier

terug naar boven >>


    
 
   
   


Moeflon erkennen als ingeburgerd dier

Begin februari heeft Vereniging de Moeflon een pleitnota aangeboden aan de Vaste Kamercommissie voor Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur waarin zij oproept tot gerichte beleidsmaatregelen om het voortbestaan van de moeflon in Nederland te waarborgen en de moeflonpopulatie te beschermen, zoals dat in andere Europese landen al gebeurt.

De moeflon wordt ingezet als grazer bij het beheer van heide en stuifzanden. Het graasgedrag van de moeflon voorkomt ongewenste dichtgroei van deze kwetsbare ecosystemen en ondersteunt daarmee talrijke zeldzame planten- en diersoorten, zoals de zandhagedis en de tapuit.
De moeflon is in Nederland niet beschermd en valt onder de classificatie 'exoot'. Hierdoor dreigt de moeflon te verdwijnen, mede door de snel groeiende wolvenpopulatie. In slechts drie jaar tijd is het aantal moeflons in Nederland gedaald van circa 400 naar nog maar 50 dieren in het wild. Zonder bescherming zal de moeflon op korte termijn uit het Nederlandse landschap verdwijnen.
Vereniging de Moeflon roept de overheid op om de moeflon officieel te erkennen als ingeburgerd dier. Dit is in lijn met de systematiek die Vogelbescherming Nederland hanteert, waarbij een diersoort die minimaal 100 jaar in Nederland voorkomt en zichzelf in stand houdt, niet langer als exoot wordt beschouwd.

Bron: Vereniging de Moeflon

De Wieden uitgebreid met 400 hectare nieuwe natuur

De afgelopen twee jaar is er 400 hectare nieuwe natuur ingericht in De Wieden. Dit vergroot de leefruimte voor moerasvogels en zeldzame soorten zoals de grote vuurvlinder. Hiermee is een belangrijke stap gezet in het versterken van het Natura 2000-gebied De Wieden-Weerribben.

Het landschap is op verschillende manieren aangepast om de natuurdoelen te bereiken. Zo zijn er petgaten uitgegraven (rechthoekige wateren die in het verleden zijn ontstaan bij het winnen van turf). Door dit open water krijgen planten en dieren meer ruimte. Ook zijn sloten in het gebied verbreed en zijn er natuurvriendelijke oevers aangelegd. Hierdoor kan het waterpeil in het gebied beter worden beheerst. Dit is belangrijk voor het behoud van zeldzame blauwgraslanden, die dienen als broed- en voedselgebied voor soorten zoals de watersnip.

Foto: Saxifraga - Luuk Vermeer

In samenwerking met het waterschap Drents Overijsselse Delta is het Ettenlandsch kanaal over een grote lengte dubbel zo breed gemaakt. Dit zorgt voor een stabieler en duurzamer waterbeheer voor een groot gebied en het verbetert de pompcapaciteit van gemaal Stroink. Naast het graven en verbreden van watergangen zijn sommige percelen opgehoogd met vrijgekomen grond, waardoor de kwartelkoning nieuw leefgebied heeft gekregen. Langs dit kanaal is een moeraszone aangelegd, die een veilige plek biedt voor moerasvogels zoals de roerdomp en de grote karekiet.
Deze nieuwe zone verbindt De Wieden met het Vollenhovermeer, waardoor de otter zich makkelijker kan verplaatsen. Vanaf Muggenbeet is een verbinding ontstaan die speciaal bedoeld is voor de grote vuurvlinder, een zeldzame soort die nu alleen nog in de aangrenzende Weerribben leeft. De voorbereidingen voor fase 2, waarin 180 hectare nieuwe natuur wordt gerealiseerd, zijn inmiddels in volle gang.

Bron: Provincie Overijssel

Vogelbalans 2024 verschenen

De nieuwe Vogelbalans geeft een globaal overzicht van de ontwikkelingen van broedvogels, doortrekkende en overwinterende vogels in Nederland. In de uitgave wordt ingezoomd op enkele belangrijke ontwikkelingen, zoals de verschillen tussen leefgebieden.

Ook verkennen de opstellers van Sovon Vogelonderzoek Nederland wat de effecten van het extreem natte voorjaar waren op broedvogels. In de Vogelbalans zet Sovon de belangrijkste actuele ontwikkelingen voor vogels in Nederland op een rij. Dankzij meer dan 50 jaar tellingen en onderzoek van vele vrijwilligers en professionals kan de organisatie uitspraken doen over de trends van 200 soorten broedvogels en 204 doortrekkende en overwinterende vogelsoorten.

Ook de oorzaken achter deze veranderingen worden toegelicht. In de editie van 2024 staat een aantal opvallende en actuele ontwikkelingen centraal. In bossen vallen de grote verschillen op tussen de trends van broedvogels van loof- of naaldbomen. Niet alleen geschikt habitat is van belang, maar ook weersomstandigheden spelen een rol. Zo had de vele regenval in het voorjaar van 2024 invloed op de broedprestaties van verschillende soorten.

Meer informatie is te vinden in de Vogelbalans 2024. klik hier Bron: Sovon Vogelonderzoek Nederland

terug naar boven >>

    
   
   
   


Elke maand schrijf ik een stukje over iets wat ik in de afgelopen maand heb gezien tijdens een van mijn wandelingen.
UIT: ergens in het land. THUIS: Maasland (ZH) en omstreken.

Tiny van der Meer

NATUUR UIT: Arnhemse parken

Februari… De dag dat ik deze route wil lopen begint koud, bewolkt en af en toe nat… Thuisblijven of gaan? Ik kies voor het laatste en heb daar achteraf geen spijt van! De route Arnhemse Parken (mooisteroutes.nl) waarvan ik een deel uitkies, blijkt een aaneenschakeling van genietmomenten te zijn! Ik zie mooie doolhofzwammen en twee bomen die elkaar nooit meer los willen laten. Maar die twee zijn nog maar ukkies vergeleken bij de kolossale tamme kastanjes bij park de Gulden Bodem. De naam van het park is afkomstig van de ondergrond, het voedingsrijke löss en wordt ook wel het Gravinnebos genoemd.

Dat deze ‘poortwachters’ zijn aangeplant tussen 1650 en 1700 is ze aan te zien maar wat zijn ze juist daardoor schitterend! Ik bewonder ze uitgebreid en als dan ook het zonnetje schoorvoetend doorbreekt en Huis Zijpendaal mooi laat weerspiegelen in de vijver is ook dat een cadeautje.

Ik loop via de Sonsbeekwaterval met imposante opgestapelde zwerfstenen langs de vijver waar grote zilveren ballen, die het planetenstelsel moeten voorstellen, weerspiegelen in het water.



Maar de allergrootste verrassing is zo klein als een spreeuw... In een boven het water van de vijver overhangende rododendronstruik zit een ijsvogeltje! Ver weg, klein, maar onmiskenbaar! Na de hoge vierkante uitkijktoren De Belvédère en het prachtig in de lage zon staande Huis Sonsbeek zit deze verrassende route er weer op.


NATUUR thuis: ontelbaar

Half februari. Zon! Heerlijk! Het is 0 graden en er staat een pittige oostenwind, dik inpakken dus maar wat is het fijn om weer eens te genieten van de zonnewarmte. Op weg naar de polder loop ik langs het hertenkamp waar een pauw duidelijk laat zien dat ook hij zin heeft in de lente.

Oeroude essen, stoere overlevers van de voormalige eendenkooi, houden, met hun net geknotte kale koppen, nog steeds trouw de wacht aan de rand van de nieuw aangelegde kooi.

De zon strooit sterretjes op het water, weerspiegelt glinsterend op het vliesje ijs op de vliet en tovert een gouden gloed op de wuivende rietpluimen in het naastgelegen vlietlandje.
Er scharrelen fazanten in de polder en een paar kieviten verkennen vanuit de lucht de omgeving op zoek naar een mooi plekje om te broeden. Het is het weekend van de mol(shoop)telling. Dus dat pik ik gelijk even mee.



Een, twee, drie vier... Onbegonnen werk want in de eerste polder liggen er al ontelbaar veel molshopen! De dag er na in de andere polder is het niet anders. De ene hoop nog groter dan de ander. Er is nog meer ‘veel’. Er verblijven honderden brand- en kolganzen in het weiland. Soms is er plotseling paniek en gaan alle ganzen luidruchtig op de vleugels. Ook een grote zilverreiger neemt de benen. Is de buizerd de boosdoener? Er is er een die zich niets aantrekt van alle commotie en onverstoorbaar blijft ronddobberen in de Maaslandse vliet.


terug naar boven >>

    
 
 
   
   


Waterschappen willen landelijke aanpak voor bevers

Bevers zorgen de laatste jaren voor meer problemen, aldus de waterschappen en dat kost hen veel geld. De Unie van Waterschappen wil dat er in 2025 een landelijke aanpak komt die samen met de provincies wordt vastgesteld.

In 2023 werd door waterschappen 30.000 uur besteed aan herstelwerkzaamheden aan dijken van door bevers veroorzaakte schade.

Foto links: Saxifraga-Mark Zekhuis.                                
Foto rechts: Saxifraga-Luc Hoogenstein



De dieren graven tunnels in dijken, waardoor die verzwakken. De bever is een beschermde diersoort in Europa, waardoor er niet zomaar mag worden ingegrepen. Bevers mogen niet worden verplaatst, dat maakt het nemen van maatregelen complex. Bevers leven in en rond het water, vooral nabij rivieren en meren waar veel bomen staan, zoals wilgen en populieren die zijn geschikt voor het dier. Problemen met bevers spelen met name in Limburg en Noord-Brabant en het zuiden van Gelderland.

Bron: Omroep Gelderland

  


Samenwerken aan een mooier landschap in Utrecht

In oktober 2024 ondertekenden 32 partijen een nieuwe samenwerkingsovereenkomst waarin zij toezeggen zich ook de komende jaren in te zetten om het landschap in de provincie Utrecht mooier te maken. De samenwerking heet vanaf 2025 'Platform Groenblauwe Dooradering'.



De deelnemers zijn 22 gemeenten, 5 agrarische collectieven, 2 waterschappen, Landschap Erfgoed Utrecht, Utrechts Particulier Grondbezit en de provincie Utrecht. Ze werken samen aan de aanleg en het herstel van landschapselementen zoals bosjes, knotwilgenrijen, natuurvriendelijke oevers en lanen. De samenwerkende organisaties willen daarmee de biodiversiteit en de kwaliteit van landschap en water verbeteren.

Samenwerken aan een mooier landschap in provincie Utrecht

Meer info: klik hier


Rietmoeras Ooijse Graaf

De werkzaamheden voor de uitbreiding van het rietmoeras van de Ooijse Graaf zijn van start gegaan. Er wordt druk gegraven om het perceel daarvoor op de juiste hoogte te brengen. De afgegraven zandgrond wordt gebruikt om het terrein voor de ontzandingsinstallatie langs de Erlecomse dam op te hogen. Een kom-moeras is een onderdeel van een natuurlijk kronkelend riviersysteem.



Zo’n moeras ontstaat in de verlandende bochten van een rivier als de hoofdstroom zich verlegt. De Ooijse Graaf ligt in
zo’n oude riviermeander. Door de bedijking staat de Ooijse Graaf niet meer direct in contact met de Waal. De waterstand beweegt daardoor minder sterk mee en dat biedt kansen voor een laag-dynamisch moeras, begroeid met riet.
Binnendijkse natuurgebieden langs de rivier zijn bij hoge waterstanden een veilige plek voor dieren die de
uiterwaarden moeten ontvluchten. Het al gerealiseerde deel van het moeras is onmiddellijk in gebruik genomen door roerdompen, nachtegalen en waterrallen – en vorig jaar is op een eiland in het moeras de eerste natuurlijke broedkolonie van ooievaars in de Gelderse Poort gevestigd. Ook nu in de winter zijn de ooievaars aanwezig. De komende jaren zal er verder gewerkt worden aan de aanleg van moeras.

Bron: ARK Rewilding Nederland,

terug naar boven >>
   
   
   
   



Onder dit hoofdstukje treft u in elke uitgave van onze maandelijkse nieuwsbrief een 'ELFje' aan.

Een 'ELFje' is een eenvoudige, compacte dichtvorm van vijf regels waar je een bepaalde sfeer mee op kan roepen.
De regels bestaan uit: één woord, twee woorden, drie woorden, vier woorden en dan weer één woord. Samen zijn dat de elf woorden van de ELF.

ELFje en foto: Jannie Harmsen

terug naar boven >>

    
   
   
   


Woensdag 12 maart 2025 - Natuurwandeling in Park Rozenrust

Op woensdag 12 maart gaat IVN Natuurgids Ria Hoogstraat op stap in de natuur.

Park Rozenrust in Leidschendam is het restant van een tuin die rond 1850 is aangelegd in de Engelse landschapsstijl. Kenmerkend zijn de slingerende paadjes en waterpartijen, de verrassende doorkijkjes en de bijzondere bomen.
We gaan op zoek naar de vroege bloeiers en zangers in het park.
Misschien is de aardhommelkoningin al wakker en zien we haar stuifmeel verzamelen.
We steken ook nog even over naar het Kapelbosje.

Deze wandeling is ook geschikt voor kinderen, ze krijgen extra aandacht van de gids.

De wandeling duurt ca anderhalf uur en deelname is gratis.

Honden kunnen niet mee.
We verzamelen woensdag 12 maart om 14.00 uur bij het witte huis 'De Parkwachter'. Veursestraatweg 102A, daar is ook een parkeerplaats.
Bereikbaar met bus 45. 

Info tel. 06 1822 5941 of www.ivndenhaag.nl

terug naar boven >>


    
   
 
 
 
   

terug naar boven >>

    
       
   
   


Over leven en uitsterven

Het uitsterven van de reuzenalk en het bijna uitsterven van de heremietibis waren de aanleiding voor natuurfotograaf Hendriks om dit boek te schrijven. Hendriks vertelt vier verhalen over het uitsterven van vogels en wat de mens daaraan zou kunnen en moeten doen. Een vogel voor wie hulp te laat komt is de reuzenalk. Uitgestorven door de jacht van mensen.

Een vogel die bijna was uitgestorven, maar die met behulp van veel vrijwilligers er misschien weer bovenop komt is de heremietibis. Een vogelsoort waarvan wij allemaal weten dat hij hard achteruitgaat en waarvoor Nederland een bijzondere verantwoordelijkheid heeft, omdat de meeste exemplaren bij ons broeden is de grutto, die al weer 10 jaar geleden door het Nederlands publiek is verkozen tot Nationale vogel. Als laatste licht Hendriks er de kemphaan uit. In Nederland zijn we deze mooie soort als broedvogel kwijt en ook als doortrekker wordt hij bij ons steeds minder gezien.
De auteur/fotograaf legt uit waardoor dat komt. 'Over leven en uitsterven' is een oproep om deze teruggang te stoppen en meer ruimte te bieden aan vogels en de natuur. Toch is het geen somber boek geworden, al was het alleen maar vanwege de vaak prachtige foto ’s die een flink deel van de pagina ’s vullen.

Tot eind maart is er een fototentoonstelling van Hendriks in Kasteel Groeneveld (zie uittips)


Auteur:
Foto's:
ISBN:


Sijmen Hendriks
Sijmen Hendriks
978 90 5011 958 0

 Uitgeverij:
Aantal pagina's:
Uitvoering:
Prijs:

KNNV Uitgeverij 2024
192 pagina ’s, 17,5 x 23,5 cm
Paperback
€ 32,95

terug naar boven >>

    
   
   
   


Grenzen in het landschap

Een grens of kruispunt werd vroeger in (het oosten van) Nederland vaak gemarkeerd door een steen of een boom (of beide). Deze grensbepaling op de es van waaruit de akkers werden verdeeld, werd daarnaast ook als heilige plaats of rechtspraakplaats gebruikt.

Markesteen
Markestenen zijn grensstenen die de scheiding tussen twee of meer marken aangeven. Markestenen horen bij de geschiedenis, het zijn niet zomaar stenen, ze hadden een functie. Het woord marke komt van het Latijnse marca, wat staat voor merkteken, grens of begrensd gebied. Die grenzen werden aangegeven door palen of stenen (loakpöale of loaksteene). Een markesteen is bijzonder omdat deze een grote cultuurhistorische waarde heeft. Het is een mooie herinnering aan hoe honderden jaren lang ons landschap ingericht was.

Om duidelijke regels voor het gebruik van landbouwgrond van de dorpen en de woeste gronden daaromheen vast te stellen, vormden boeren en/of de eigenaren in een dorp ‘marken’ waarbinnen regels en plichten golden voor de bewoners met afspraken voor het grondgebruik. Deze afspraken golden onderling, maar ook de afbakening van de gronden ten opzichte van andere buurschappen werd belangrijk. Zoals de naam al zegt werden deze grenzen gemarkeerd.

Markestenen zijn vaak onbewerkt. Reeds in de 13 eeuw werden de gemeenschappelijke (heide)gronden van de marken gemarkeerd door natuurlijke afscheidingen als sloten, wallen, beken, weggetjes, maar ook door markepalen en grote veldkeien. Zo duidde men de grens aan met de grond van de buren. Eeuwenlang werkte dit goed. Onder druk van de regering werden in de loop van de 19e eeuw langzamerhand alle marken opgeheven, slechts hier en daar bleven de markegrenzen intact. Omdat ze vaak in de weg lagen werden vele markestenen ingegraven of raakten ze overwoekerd. Linksonder: markesteen bij Buurse.

Kroezeboom
Tot de invoering van het Kadaster (1832) werden in het oosten van Nederland op erf- en landscheidingen vaak bomen geplant bij de verdeling van akkers. Meestal eiken, essen of iepen. Dergelijke grens- of merkbomen markeerden de grenzen nog duidelijker dan de grensstenen. Ze waren bovendien niet zo makkelijk (illegaal) te verplaatsen. Op een kruispunt van akkers treft men dan ook nog regelmatig bomen aan die daar om die reden zijn geplant. Sommige van deze grensbomen zijn uitgegroeid tot imposante reuzen. Een Kroezeboom, meestal een eik, werd oorspronkelijk gebruikt als grens of kruispunt van een stuk land. Kroezeboom betekent zoveel als een ‘kruispuntboom’. Evenals dieren markeert de mens graag zijn grondgebied. ‘Hier begint mijn bezit en daar eindigt het’. Bij gebrek aan veel los gesteente in ons land, heeft men in het verleden het grondgebied vaak gemarkeerd door een boom op de scheidingslijn te planten.

Voorbeelden van Kroezebomen - Bron (deels): 'Bijzondere bomen in Nederland, 250 verhalen'

In Beilen staat een zomereik die tussen de 250 en 300 jaar oud is met een omtrek van 507 cm en een hoogte van 22 meter. Ooit is hij geplant om de grens te markeren tussen Beilen en de Es van Eursinge. Als bijzonderheid kan worden vermeld dat deze 'Dikke eik van Beilen' de oudste geregistreerde grensboom van Nederland is. Het is wonderbaarlijk als men bedenkt dat reizigers die zo'n 150 jaar geleden te voet of te paard over de uitgestrekte heidevelden ten noorden van Beilen trokken, zich al op deze eik oriënteerden. (boven links)

Op het plateau van Margraten bij 't Rooth (L) staat een oude linde, een markeringsboom. Hij staat op een kruising van wegen en markeert tevens de grens tussen de gehuchten 't Rooth en Klein Welsden. Aan de voet van de boom staat een kruis. Volgens de overlevering is deze boom geplant door de troepen van Napoleon, die van de op dat moment bestaande diverse heerlijkheden, de provincie (departement) Limburg heeft gekneed. Markeringsbomen hielpen de Fransen het land op een nieuwe wijze in te delen. (boven midden)

De Kroezeboom in Ruurlo staat aan de Borculoseweg in Ruurlo en is ongeveer 300 tot 400 jaar oud. De boom bestaat boven de grond uit vier stammen. Waarschijnlijk zijn die uit één wortelstronk afkomstig. De gezamenlijke omvang van de vier stammen is ruim tien meter. Daarmee zou het ook de dikste boom van Nederland zijn (als de grote ruimte tussen de vier stammen wordt meegeteld). Omdat de omvang ruim 10 meter is, kan de boom zelfs meer dan 400 jaar oud zijn. De kroezeboom in Ruurlo heeft ook de functie van ‘lui-bosje’. Als indertijd een rouwstoet knarsend het pad langs haar wortels passeerde, luidden, als een ‘wonder’, ook de klokken van de Dorpskerk. Vandaar haar bijnaam ‘luid-bosje’. (boven rechts)

Viermarken - linde - foto : Maarten Windemuller (links)
Kroezeboom Fleringer Es - foto: Jeroen Philippona (rechts)

Ten westen van Enschede kwamen op een bepaald punt vier marken bij elkaar: Groot Driene, de Eschmarke, Twekkelo en Lonneker. Op het punt waar de vier marken elkaar raken staat de Viermarken-linde waarvan wordt gezegd dat deze al 300 tot 400 jaar oud moet zijn.

De Kroezeboom op de Fleringer Es, is een van de oudste zomereiken van Nederland. De boom is vermoedelijk tussen 1400 en 1600 aangeplant. Het is één van de oudste eikenbomen van Nederland, heeft een omtrek van bijna zeven meter en is ca. zestien meter hoog. Lang geleden diende hij als grenspost tussen de verschillende akkers en werd er recht gesproken. De boom was ook onderdeel van een begrafenisroute. De mensen die er vlakbij woonden droegen hun doden erlangs zodat ze onder de boom symbolisch afscheid konden nemen. Sinds 1970 worden bij de Kroezeboom regelmatig bijeenkomsten gehouden door Katholieken en de vredesbeweging, ook wordt de Kroezeboom tegenwoordig vaak als trouwlocatie gebruikt, zowel burgerlijk als kerkelijk.

Grenspalen
Een grenspaal als grensmarkering, is een paal die de grens van een gebied (land, provincie, gemeente of eigendom) aangeeft. Als dit gebeurt door middel van een (gekapte) steen, spreekt men van een grenssteen. In 1725 zijn de grenzen tussen de rechtsgebieden van Breda en Oosterhout in de heide van Teteringen opnieuw vastgesteld. De grens werd gemarkeerd door drie stenen palen met de wapens van Breda en Oosterhout.

Grenspaal Breda Oosterhout

De grenspalen tussen Nederland en België (rechts) moesten van gietijzer zijn, geplaatst worden op een gemetselde fundering en grijs geschilderd zijn in de kleur van gehouwen hardsteen. De palen dragen de wapens van Nederland en België het jaartal 1843 en een volgnummer. Grenspaal 20 langs de Duitse grens in Twente is de oudste grenssteen van Nederland. De wijze van het aanbrengen van de penningen, die voorkomen op het wapen van het graafschap Bentheim duiden vermoedelijk op een datering uit de tweede helft van de 15e eeuw. Er worden namelijk 19 hele penningen op het wapen afgebeeld.

Vanaf rond 1500 is men begonnen met het afbeelden van 17 hele penningen en twee halve penningen. Deze grenssteen verdween plotseling en leek in 2007 te zijn gestolen, maar bleek door de gemeente Bentheim veilig gesteld te zijn. Bouwverkeer zou de zandstenen grenssteen kunnen vernielen. In 2010 is hij teruggeplaatst en om beschadiging te voorkomen - een aantal meters verderop geplaatst maar wel op de grenslijn.


Links: Grenspaal Heenvliet,
foto: Rien de Schipper

Op de markt van Heenvliet (ZH) staat deze authentieke grenspaal. Heenvliet is een plaats met een rijke geschiedenis. Zo is het marktplein volledig bewaard gebleven en is dan ook één van de mooiste van Voorne en Putten. De geschiedenis van Heenvliet gaat terug
tot ver voor 1469, toen het stadsrechten verkreeg.

Een uitgebreid overzicht van Nederlandse grenspalen, samengesteld door Rien de Schipper: Grenspalen: klik hier



terug naar boven >>

   
 
   
 

Boomwortels blijven groeien in de winter

Er werd algemeen aangenomen dat zowel de wortels als de stam van bomen stoppen met groeien in de herfst omdat het dan te koud wordt, en pas in de lente, als het warmer is, weer gaan groeien.
Nieuw onderzoek door wetenschappers van de Universiteit Antwerpen en Europese sijmpartners weerlegt deze aanname. Ze tonen aan dat houtachtige wortels blijven groeien tijdens de koudere maanden, zelfs wanneer de boomstam daar al mee gestopt is.

De onderzoekers verzamelden 2 jaar lang, van augustus tot maart, elke week wortels en microkernen in de stam van volwassen beuken en berken in bossen rond Brasschaat. Ze voerden ook een experiment uit met jonge beuken-, berken-, eiken- en espenbomen gekweekt in potten in Brasschaat, nabij Barcelona, en nabij Oslo, om te beoordelen of dezelfde bevindingen van toepassing waren in zowel het centrum als aan de randen van de Europese gematigde zone. In totaal werden 330 bomen bestudeerd en meer dan 1000 wortelmonsters verzameld.

Zoals verwacht stopte het hout in de stam met groeien in de herfst wanneer de bladeren vallen, maar het hout in de wortels ging de hele winter door met groeien, tot aan de volgende lente, wanneer de nieuwe bladeren zich ontvouwden. De houtgroei in de wortels gaat zelfs door als de bodemtemperatuur bijna tot nul daalt. Het groeipatroon in de wortels hangt niet af van de locatie, want de resultaten waren vergelijkbaar bij jonge bomen die in de herfst werden onderzocht in Spanje, België en Noorwegen.

De resultaten suggereren dat als de bodem niet bevroren is, herfst- en wintergroei van houtachtige wortels een gemeenschappelijk kenmerk is van bomen in de gematigde West-Europese zone. Meer informatie is te vinden in de publicatie 'No winter halt in below-ground wood growth of four angiosperm deciduous tree species' in Nature Ecology and Evolution.

Bron: Universiteit van Antwerpen

terug naar boven >>

    
   
   
 

 

 


Foto-expositie: Over leven en uitsterven
t/m eind maart 2025

Vier vogels vertellen het verhaal van een wereld waar biodiversiteit onder grote druk staat.

De reuzenalk, de pinguïn van het noorden, stierf uit in 1844. De heremietibis stond op het randje van uitsterven en is met veel inspanning net voor de rand weggetrokken. De Kemphaan broedt niet meer in Nederland en wordt als doortrekker steeds minder gezien.

En de iconische grutto kan bijna geen jongen meer groot brengen.
Sijmen Hendriks (1961) is documentair fotograaf, gespecialiseerd in natuur- en vogelfotografie.

Meer info: klik hier

Kasteel Groeneveld
 Adres: Groeneveld 2, 3744 ML Baarn, Utrecht Meer info: klik hier


Zeeuwse gronden - van 8 februarit/m1juni 2025

De beelden van Hans Withoos zijn treffend en vervreemdend. In de unieke wereld van Hans Withoos worden bloemen gezaaid en melk uit de zee gehaald. We ontmoeten een mosselprinses, een oesterkoningin en een melkmeisje met een melksnor.

Fotograaf en kunstenaar Hans Withoos (1962) bouwt zijn werken laag voor laag op. In zijn fotografische schilderijen integreert hij de schilderijen van zijn voorvader Mathias Withoos (1627-1703) en diens kinderen.
Hij gebruikt een beeldtaal die rijk is aan symboliek en verwijzingen naar oude kunsten, maar het geheel oogt overdadig, levendig en hedendaags.

De tentoonstelling 'Hans Withoos, Zeeuwse gronden' toont fotografische werken die zijn geschoten dan wel geïnspireerd op het Zeeuwse landschap en leven.
Achter de schoonheid van de portretten en beelden schuilt een diepere laag: het confronteert met de vraag hoe wij omgaan met de aarde.



Stadhuismuseum Zierikzee Adres: Meelstraat 6-8, 4301 CE Zierikzee Meer info: klik hier


Schattig en kattig - 9 maart t/m 29 juni 2025

Poopoo, Pinkeltje, Fluffy en hun soortgenoten zijn naast kat ook de muze van hedendaagse kunstenaars. In Kasteel Ruurlo zie je hoe het de kat vergaat in de kunst van nu. Harige (anti)helden, liefdevolle maatjes en vreemde snuiters spelen de hoofdrol in schilderijen, tekeningen, sculpturen en (video)installaties uit o.a. Korea, Japan, Brazilië, België, Oostenrijk en Nederland. 
                          

Beeld: Minyoung Kim, Wash-Up, 2023, Enari Gallery Amsterdam

TikTok en traditie
Love ‘m or hate ‘m. Zijn ze nou (eigen)wijs, ongrijpbaar, sluw of elegant en aanhankelijk? Katten fascineren ons al duizenden jaren. Dwars door culturen heen, is de kat al sinds de prehistorie een favoriet onderwerp in de kunst. Van het goddelijke wezen bij de oude Egyptenaren tot de snoezige kitten uit de westerse romantiek.

Ook hedendaagse, jonge kunstenaars kiezen de kat om grote of intieme verhalen te vertellen. Geïnspireerd door onze internetcultuur, TikTok-videootjes, en door artistieke traditie, verschijnt de kat steeds weer in andere en nieuwe vormen. In de tentoonstelling 'Schattig en kattig' maak je kennis met meer dan 25 katten in de hedendaagse kunst.

Deze kunstwerken zijn gemaakt in de meest uiteenlopende media. Geschilderde zelfportretten met kat, getekende verhalen, grappige textielsculpturen, aaibare tapijten, installaties en ook taxidermie. Voor deze internationale kunstenaars is de kat vaak meer dan een aandoenlijk onderwerp. De kat kan een alter-ego zijn. Een anarchistisch personage waarin de maker zich kan uitleven, misschien aan zichzelf ontsnappen? Of het werk is de verbeelding van de bijzondere band tussen mens en dier. Maar net als in het sprookje van De Gelaarsde Kat: wie is eigenlijk de slimste van de twee?

Peter Vos, Kareltje, 2022, courtesy of the Artist 

Kattenmuziek
Wil je alvast in de stemming komen? Luister dan op Spotify naar de speciaal samengestelde playlist met muziek waarin katten en poezen in the lead zijn. Van David Bowie's Cat People tot het Kattenduet van Rossini en van Dorus' Poesie Mauw tot The Pussycat Dolls!

Museum MORE | Kasteel Ruurlo Adres: Vordenseweg 2, 7261 LZ Ruurlo Meer info: klik hier

terug naar boven >>

    
   
   
   
   
   


Reageren op NNN

Voor reacties op de inhoud van NatuurNetNieuws, uw waarnemingen, nieuws of vragen over de natuur, mail naar: tiny@groen-natuurlijk.nl
Voor het wijzigen van uw e-mailadres (vermeld ook uw oude e-mailadres!) of afmelden voor de nieuwsbrief mail naar: info@groen-natuurlijk.nl

Samenstelling: Tiny van der Meer. Vormgeving: Hans Steinfort.

Voor het aanmelden als abonnee op NatuurNetNieuws kijk op: https://groen-natuurlijk.nl/natuurnieuwsbrieven/
Het overnemen van informatie is toegestaan, mits u duidelijk vermeldt:
Bron: NatuurNetNieuws, uitgave van platform GROEN! natuurlijk: www.groen-natuurlijk.nl

Behalve voor u is er ook een natuurnieuwsbrief (NatuurNetNieuwsJunior) voor uw (klein)kinderen in de basisschoolleeftijd met een verhaaltje, veel informatie over dieren en/of planten (handig voor een spreekbeurt) en uittips voor kinderen. Net zoals u gratis abonnee bent van NatuurNetNieuws, kunt u of kunnen zij zich ook gratis abonneren op NatuurNetNieuws Junior (komt zes keer per jaar uit!). U hoeft alleen maar een mailtje te sturen naar:
info@groen-natuurlijk.nl of het formulier in te vullen: klik hier
   
   


Volg ons ook op Facebook

Onze Natuurnieuwsbrief verwijst soms naar websites van derden. We hebben geen controle over de aard, de volledigheid noch de juistheid van de informatie op deze websites en zijn daarom niet aansprakelijk voor de inhoud daarvan.

terug naar boven >>