1 Koen - spannend

"Psssss…. Koen! Kijk!" Teun en Koen lopen in een kasteelbos. Teun wijst naar een wel heel vreemd gebouwtje. Er groeien bomen op het dak. Het lijkt wel of ze het met hun wortels stevig vastgrijpen. Zou het anders al in elkaar zijn gestort? Vast wel.

Ze kijken om zich heen. Niemand te zien. Ze lopen naar de ingang en drukken de oude deurklink voorzichtig naar beneden. Tot hun verbazing gaat de deur knierpend open. Binnen is het stikkedonker. Als hun ogen een beetje aan het donker zijn gewend schuifelen ze voetje voor voetje een klein stukje naar binnen. Brrr... het voelt er vochtig en kil. "Niet verder lopen hoor!" zegt Koen. Hij weet dat het een heel oude ijskelder is. Vroeger gebruikten de bewoners van een kasteel zo’n ‘kelder’ als ijskast, maar nu is het een fijne plek voor vleermuizen, die er hun winterslaap houden. Spannend, zo’n donkere oude kelder maar ze gaan toch maar weer gauw naar buiten.

Via een heel hoog, smal bruggetje dat niet voor niets het ‘hoogtevreesbruggetje’ wordt genoemd komen ze op de hei. Ze struinen tussen de heidestruikjes. Ze zijn ergens naar op zoek maar of ze ze ook gaan zien? Frrrrrt....frrrrrrrt......ritselt het opeens tussen de struiken. Wie speelt daar verstoppertje? De jongens laten zich niet foppen. Ze weten heel goed wie er zo razendsnel van het ene polletje naar het andere rent. Het is een zandhagedis.

Zandhagedissen zijn vlug en hebben een schutkleur. Alleen in de zomer, als het mannetje op zoek is naar een vrouwtje, trekt hij een prachtige groene ‘jas’ voor haar aan. Koen en Teun moeten wel geduld hebben. Ze zitten heel stilletjes op hun knieën... en dan opeens komt er een tevoorschijn! Koen schuift langzaam naar de hagedis toe en kan hem dan rustig pakken.



Als de zandhagedis eenmaal op z’n hand zit, poseert hij als een volleerd fotomodel en kunnen ze hem goed bekijken. Daarna zet Koen hem weer voorzichtig terug en is het beestje snel weer verdwenen. Ook het vrouwtje kunnen ze zo bekijken.
Opeens valt er een schaduw over hen heen... ze kijken omhoog. Daar staat de boswachter. Die heeft wel gezien dat ze heel voorzichtig waren, maar ze krijgen toch een standje! "Jongens! Doe dit maar niet meer! Omdat een zandhagedis in Nederland beschermd is, mag je hem niet vangen of verstoren." Oh... dat wisten ze niet. Hand er op, ze zullen het niet meer doen! Maar deze bijzondere middag gaan ze niet gauw vergeten!

Terug naar boven >>

2 IJskelder

De meeste mensen hebben een koelkast en/of een vriezer. Maar vroeger was er geen stroom dus ook geen koelkast. Een ijskelder was toen een handig hulpmiddel om voedsel te kunnen koelen tot laat in de zomer.

Een ijskelder is een gemetselde, met aarde bedekte kelder waarop bomen werden geplant (schaduw). Rond 1820 werden er veel ijskelders gebouwd in Nederland.
Zou je nu nog een ijskelder kunnen vullen met natuurijs? Ik denk het niet. Het vriest nooit meer zo hard dat er voldoende ijs in de grachten van een kasteel ligt om er een hele ijskelder, die dicht bij de gracht was gebouwd, mee te vullen. Vroeger was dat een heel karwei!
Voordat er nieuw ijs kon worden gestort, moest de ijskelder na de zomer eerst worden schoongemaakt. Oude takkenbossen die op de bodem lagen, werden er uitgehaald en vervangen door nieuwe takkenbossen waarop de ijsblokken kwamen te liggen.

Van een dikke ijslaag op vlieten en meren kunnen wij nu alleen nog dromen, maar vroeger vroor het ’s winters bijna altijd dat het kraakte en was de slotgracht rond een kasteel al gauw bevroren! Het ijs werd in stukken gezaagd en op boerenkarren naar de ijskelder gebracht. Er gingen vaak wel 80 karrenvrachten ijs in! De stukken ijs vroren in de kelder weer aan elkaar en het was er tot laat in de zomer zo koud dat personeel van het kasteel met breekijzers en hamers stukken van die enorme klomp af moesten hakken als de bewoners dat nodig hadden om hun voedsel en drank te koelen. In jaren dat het niet hard genoeg vroor, werd er soms ook ijs geïmporteerd uit bijvoorbeeld Noorwegen.
Nu is de ijskelder voor vleermuizen een geliefde plek om hun winterslaap te houden. Er zijn in ons land nog ongeveer veertig ijskelders, vooral bij buitenplaatsen.

Bijna een jaar ijs bewaard in ijskelder

Meer info: klik hier

Op 17 januari 2019 werd de historische ijskelder van het kasteel van Arenberg, Heverlee (Leuven B.), opnieuw in gebruik genomen en werd met maar liefst 35 ton (!!) ijs gevuld. Op deze manier wilde het Regionaal Landschap Dijleland de effectieve werking van een ijskelder nagaan en het grote publiek laten kennismaken met deze historische manier van ijsbewaring.

Terug naar boven >>

3 Vleermuizen

Vleermuizen zijn dol op vochtige, stille ruimtes. Geen wonder dat ze graag in de oude ijskelders hun winterslaap houden. De temperatuur moet er tussen de 2 en de 10 graden zijn en bovendien vochtig genoeg om niet uit te drogen. Vleermuizen slapen de hele winter door en gebruiken daarvoor hun vetreserves. Tijdens de winterslaap zakt hun hartslag en lichaamstemperatuur. In ons land leven wel zeventien verschillende vleermuissoorten.

Hun winterverblijfplaats (bijvoorbeeld een bunker of ijskelder) moet makkelijk bereikbaar zijn: een bosrand of bomenrij dichtbij hun slaapplek is een prima hulpmiddel om de invliegopening (terug) te vinden. Aan muren en plafonds hebben vrijwilligers vaak bakstenen of speciale houten kasten bevestigd waarin de vleermuizen kunnen wegkruipen. Daar zijn ze vaak makkelijk te tellen. Dat tellen is belangrijk om er achter te komen hoeveel vleermuizen er zijn en hoe de vliegende zoogdiertjes zich verspreiden. Vrijwilligers gaan op pad met een lampje, een ladder en een verrekijker, die nodig is om de diertjes goed te kunnen bestuderen. Vleermuissoorten als de laatvlieger en de grijze grootoorvleermuis overwinteren liever in holle bomen of in spouwmuren van gebouwen.

In diergaarde Blijdorp was jarenlang een vleermuisgrot, maar al heel lang niet meer toegankelijk. De grot wordt nu omgebouwd tot een verblijf voor een bedreigde apensoort.

Toen ik jaren geleden in Limburg wandelde, zag ik opeens iets heel bijzonders (maar ook zieligs). Het was een vleermuis die zich had vastgevlogen in prikkeldraad. Heeeel voorzichtig zonder het beestje met m’n handen aan te raken, kon ik hem losmaken en zat hij bij te komen in het hoge gras. Hopelijk heeft hij zijn nare avontuur overleefd.

Terug naar boven >>

4 Zandhagedis

Hoe zien ze er uit?
Zandhagedissen hebben een bruin-grijs lijfje met rijen zwarte vlekken en witte stippen, korte poten, een brede kop en een lange staart. Ze houden van warme, zonnige plaatsen, natuurlijk ook van zand (want ze heten niet voor niets zo) en van een beetje hoogteverschil. In de  kuilen en achter heuveltjes zitten ze uit de wind en kunnen ze lekker opwarmen in de zon. Vooral ruige heidegebieden en zanderige duinen zijn favoriete plekjes van de zandhagedis.

Winterslaap en eitjes
Zandhagedissen houden een winterslaap van oktober tot april en doen dit graag in een verlaten muizenhol. Aan het eind van de winter worden eerst de mannetjes wakker. Tegen de tijd dat de vrouwtjes ontwaken heeft het mannetje inmiddels zijn prachtige groene pak aangetrokken waarmee hij een vrouwtje hoopt te versieren. Als het vrouwtje in juni of juli de eieren (gemiddeld 6) in een zelf gegraven holletje heeft gelegd, kijkt ze er verder niet meer naar om en laat ze de zon de eitjes uitbroeden.

Jonge zandhagedissen
De jongen zijn (met staart) ongeveer 5 tot 7 centimeter lang en moeten na hun geboorte direct voor zichzelf zorgen. Ze leven van spinnen, sprinkhanen en wantsen. Volwassen zandhagedissen kunnen uren stil zitten op dezelfde plek. Komt er een prooi in de buurt dan moeten ze heel snel naar hun prooi toerennen en er naar happen. Dat kunnen ze dan ook supersnel.

Zie je bovenin de foto die rups? Het is de rups van de zuringuil. De zandhagedis zit er al naar te loeren en heeft zo te zien wel trek in zo’n ‘lekker’ hapje...

Ze eten snuitkevers, krekels, spinnen, vliegen, wantsen, kniptorren en sprinkhanen, ook slakken en wormen staan op hun menu. De prooi wordt eerst gekauwd en dan pas ingeslikt.

Truc met staart
Zandhagedissen kunnen in het wild ongeveer 10 jaar oud worden als ze zelf niet worden opgegeten of op fietspaden worden doodgereden. Reigers, egels, vossen, torenvalken, buizerds, kraaien en uilen lusten wel een hagedis. Als dreigen en van zich afbijten niet helpt kan hij als laatste redmiddel (een deel van) zijn staart afstoten. De staart blijft heftig kronkelend achter, waardoor de vijand even alleen aandacht heeft voor de staart en de hagedis kan ontsnappen. Zijn staart groeit zelfs weer aan. Niet meer zo mooi en lang maar dat is niet erg. 

Terug naar boven >>

5 Knutsels

Kurkhagedis

Kurkhagedissen hebben pootjes die razendsnel kunnen lopen en een lijfje dat alle kanten op kan buigen. Ben je nieuwsgierig hoe je zo’n hagedis maakt?

Je hebt nodig:

1. vier of vijf kurken
2. (scherp) aardappelschilmesje
3. hamer
4. spijker
5. tang
6. naald en (lange) draad
7. kraaltjes
8. stukje ijzerdraad of lange naald
9. gekleurd (dik) papier
10. schaar
11. lijm
12. perforator
13. een volwassene die je kan helpen met snijden

1. Snij met een scherp (aardappelschil)mesje voorzichtig alle lange kurken doormidden. 

2. Niet elke kurk is even dik. Probeer een rijtje te maken van dik naar dun. De dikste kurken worden de buik van de hagedis, de dunste worden de staart. De kurk met het puntje wordt de kop. 

3. Die hele dunne kurkjes kun je niet vinden: die moet je zelf maken van een dikkere kurk. Snij er plakjes vanaf zoals op het plaatje. De kop maak je ook zo. Glad maken kan met schuurpapier. 

4. Zoek nu een spijker en een hamer. Zet de spijker precies midden op elke kurk en sla er heel voorzichtig op. Sla de spijker helemaal door de kurk heen. Trek de spijker er weer uit met de achterkant van de hamer of een tang. 

5. Je kunt nu een naald en draad makkelijk door de kurk heen steken. Gebruik een hele lange draad, zeker zo lang als je zelf bent, maar het mag nóg langer.

6. Zoek nu een stel kleine ronde kraaltjes. Knoop een kraaltje vast aan het einde van de draad. Dan steek je de draad door het dunste kurkje. Daarna weer een kraaltje, en dan een iets dikker kurkje. Ga zo door tot je de alleen de kop overhoudt. Die komt er als laatste op. Uit zijn neus steekt het lange stuk draad waaraan je de hagedis straks kunt trekken.

7. Door de dikste kurken, de buik, kun je met de spijker een gaatje door de zijkant maken. Daar kun je dan een stukje ijzerdraad of een lange naald doorheen steken. Aan elke kant prik je dan een platte plak kurk. Dat worden wieltjes. Het ziet er heel leuk uit als je op die wieltjes papieren handjes plakt. Dan lijkt het net of de hagedis loopt. 

8. In de kop kun je twee gaten maken met een schaar. Maak ze precies zo groot als de ronde kraaltjes die de ogen gaan worden. Misschien moet je een beetje lijm gebruiken om ze vast te zetten. 

9. De hagedis is bijna af, nu nog versieren. Een echte hagedis heeft schubben. Die kun je maken van confetti. Een perforator, waarmee je gaatjes in papier maakt, is een geweldige confettimachine. 
  
Je hebt nu een hagedis die kan lopen. Ga maar eens achter de deur staan en trek hem aan het draadje door de kamer. Pas op voor de poes of de hond. Je hagedis ziet er zó echt uit dat ze hem dolgraag willen vangen.

Modderen

In de zomervakantie hoop je natuurlijk dat het mooi weer is, maar het mag ook best een paar keer flink regenen. Niet alleen goed voor de natuur, maar ook voor het maken van modder.
Met water en modder kun je fantastisch spelen! En regent het niet… dan maak je gewoon zelf modder!

Pak wat water en zand/grond en modderen maar. Hieronder een paar ideetjes:

Kleien met modder
Met modder maak je de mooiste figuurtjes. Pak een hand vol modder en maak er een poppetje, torentje, kasteel of iets anders leuks van.

Moddertaart
Je kunt met modder ook je eigen taart maken. Verzamel takken, blaadjes en bloemen en maak er iets moois van. Niet stiekem van snoepen hoor!

Moddersoep
Neem een pan of een emmer en vul deze voor de helft met modder en water. Ga in de tuin op zoek naar ‘lekkere’ vulling voor de soep zoals takjes, bloemen en blaadjes. Roeren maar en klaar is de soep!

Terug naar boven >>

6 Boek

Het knalgoede knutselboek

Een inspirerend knutselboek met 22 eenvoudige en leuke knutselideeën die je helpen om in contact te komen met de natuur. Dit boek is perfect voor zowel kinderen als volwassenen die willen genieten van een creatieve middag vol plezier en ontdekking.

Met heldere instructies en stap-voor-stap begeleiding maak je de meest fantastische creaties, zoals coole kwallen, kleurrijke regenboogvogels, sprankelende libellenzonnevangers en slimme slangen of je nu een ervaren knutselaar bent of net begint. Elk project maakt gebruik van natuurlijke en gerecyclede materialen die je eenvoudig om je heen kunt vinden, van takjes en bladeren tot potloodslijpsel en wc-rollen.

Zo leer je hoe je met eenvoudige middelen iets moois kunt maken. Door de kleurrijke illustraties krijg je vast nog meer zin om aan de slag te gaan! Laat je inspireren en ga aan de slag met deze knutselprojecten die zowel leuk als leerzaam zijn!

Terug naar boven >>

7 Uittips

AQUA - Romeinen en het water t/m 14 september 2025

Water stroomt door het hart van de Romeinse geschiedenis – letterlijk én figuurlijk. In deze archeologische tentoonstelling duiken bezoekers in de fascinerende wereld van water in de Romeinse tijd. Van grenzen en riviergoden tot kanaalbouw en havenwerken. In de Romeinse tijd vormden rivieren de belangrijkste transportaders, waarover tal van goederen van en naar alle uithoeken van het rijk werden vervoerd. Vissaus uit Spanje, olijfolie uit Kreta, aardewerk uit Gallië, sieraden uit Egypte en bouwmaterialen uit de Duitse Eifel of de Alpen, de wateren werden druk bevaren.

Om hun rijk te begrenzen gebruikten de Romeinen waar mogelijk natuurlijke barrières als woestijnen, gebergten, maar ook grote rivieren. In onze regio was dit de Rijn, die honderden jaren de noordelijke grens van het rijk vormde, die we ook de Neder-Germaanse limes noemen. Op de zuidoever lag een indrukwekkende serie forten en wachttorens, van Duitsland tot aan onze Noordzeekust bij Katwijk. Castellum Hoge Woerd ligt precies op de plek waar tussen 40 en 300 na Christus een van deze militaire posten stond.

De tentoonstelling AQUA is onderdeel van het lustrumjaar waarin Castellum Hoge Woerd het 10-jarig jubileum viert. Van april tot en met september staat een feestelijk programma op de agenda, met als hoogtepunt het jubileumweekend op zaterdag 30 en zondag 31 augustus. Iedereen is uitgenodigd om mee te vieren en te genieten van bijzondere exposities, inspirerende voorstellingen, interactieve workshops en spetterende muzikale optredens. Een perfect moment dus om stil te staan bij de kracht van water – toen en nu. De toegang tot het museum en de tijdelijke tentoonstelling is gratis. Voor de bijpassende gezinsactiviteit wordt een kleine bijdrage gevraagd.

De betoverende wereld van Bijdehansje - t/m 26 oktober 2025

Stap binnen in een betoverend universum waar fantasie en werkelijkheid samenkomen. De sprookjesachtige ontwerpen van Hansje Guurink, bekend onder haar kunstenaarsnaam Bijdehansje, brengen je naar een wereld van dromen, mythen en verborgen magie.

Mensen zullen Bijdehansje kennen van haar sprookjesachtige ansichtkaarten. In de kunstwerken van Bijdehansje staat de liefde voor de natuur, kinderen en dieren centraal. Ze onthullen mysterieuze landschappen en magische wezens die uitnodigen om een verhaal te ontdekken. Door het gebruik van aquarel en technieken zoals de ‘sluiertechniek’ creëert Hansje Guurink een harmonieuze balans tussen licht en donker. Deze nieuwe tentoonstelling is een betoverende mix van klassieke sprookjes én nieuwe sprookjes, die samen een magische reis door verschillende werelden vormen.

De tentoonstelling is speciaal ontworpen voor kinderen, waarbij de kunstwerken op ooghoogte van de jongste bezoekers hangen. De sprookjes in de schilderijen zullen tijdens de tentoonstelling voor hen worden toegelicht, zodat ze zich helemaal kunnen verliezen in de verhalen die tot leven komen.

Museum Batavialand - t/m 31 augustus 2025

Hier ontdek je alles over de unieke ontstaansgeschiedenis van Flevoland. Er zijn diverse tentoonstellingen zoals het 60 meter lange wandkleed Flevoland of ‘Vergane schepen’ waar je alles leert over de 450 scheepswrakken die bij de inpoldering van Flevoland zijn ontdekt.

Een leuk deel van het museum is Het Watertheater

Hoe gaaf is het om met water te spelen in een museum? Jullie kunnen hier niet alleen lezen maar ook ervaren hoe het proces van inpolderen werkt, hoe orkanen ontstaan, je boten door sluizen kan laten varen, dijken bouwen en nog veel meer. Niet alleen kijken maar ook doen! Zeker op zomerse dagen is dit een groot succes. Zo leer je van alles over watermanagement.

Ervaar de zomer vol scheepsverhalen en avontuur!

Deze zomervakantie valt er elke dag iets te doen in Museum Batavialand. Van koken en ambachten tot speciale activiteiten en levende geschiedenis aan boord van de Batavia.

Zijn blotevoetenpaden echt iets voor jou? Mischien wil deze wel een keer proberen...

Het heksenblotevoetenpad

Zin in een avontuur voor het hele gezin?  In Zeewolde ligt een geheimzinnig pad dat slechts door de dapperste avonturiers wordt ontdekt. Dit pad, bekend als het Heksenblotevoetenpad, is niet zomaar een wandeling.

Het is een pad waarbij je op blote voeten de zachte aarde, knisperende bladeren, hout en frisse modder verkent. Voel hoe het is om op blote voeten de natuur te beleven! Onderweg kun je even uitrusten op een van de hoge bungelbanken langs de route.

Trek je schoenen uit, ga op pad en beleef een dag vol plezier en ontdekking!
TIP: Maak je dag helemaal compleet door het Heksenblotevoetenpad te combineren met een bezoek aan Pannenkoekenhuis en Speelpark Hans & Grietje. Hier stap je een echte sprookjeswereld binnen, vol magie, speelplezier en heerlijke pannenkoeken!

Terug naar boven >>

8 NatuurNetNieuws vanaf 12 jaar

Behalve voor jullie is er ook een natuurnieuwsbrief (NatuurNetNieuws) voor oudere broers en/of zussen en grote mensen zoals bijvoorbeeld jullie ouders, grootouders.

Net zoals jullie gratis abonnee zijn van NNN junior, kunnen zij zich ook gratis abonneren op NatuurNetNieuws. Ze hoeven alleen maar een mailtje te sturen naar: info@groen-natuurlijk.nl
Of via de website het formulier invullen. Klik daarvoor hier.

NatuurNetNieuws komt ook nog eens elke maand uit!
Niet vergeten te vertellen hoor!

Als je vragen hebt over iets wat je in NNNjunior hebt gelezen of iets ander wil weten over de natuur, dan
kun je altijd mailen naar: tiny@groen-natuurlijk.nl  

Terug naar boven >>

9 Einde

Nog meer leuke uittips in en over de natuur kun je lezen op onze website: www.groen-natuurlijk.nl, kijk maar op de kinderpagina.

Tot de volgende keer!

Tiny van der Meer
Hans Steinfort

Terug naar boven >>