< < <

   

Uitgave:
Samenstelling:
Vormgeving:
Website:
E-mail:

november/december 2024
Tiny van der Meer
Hans Steinfort
www.groen-natuurlijk.nl
info@groen-natuurlijk.nl


Inhoud

1. Klaartje - Eikeltjesregen

2. Slakken

3. Paddenstoelen

4. Paddenstoelen in de winter

5. Spiegeltje

6. Knutsels: sporenkijkdoos, happertje

7. St. Pannekoek

8. Boeken: WWW of het Wijde Wortel Web, Metamorfose

9. Kunstwerkje

10. Uit-tips: - Dino dubbelgangers,
- Oh kom er eens kijken, - Ga je mee

11. NatuurNetNieuws vanaf 12 jaar

12. Einde










 
 

   


1 Klaartje - Eikeltjesregen

Het is herfst. Vooral als de wind even flink met zijn bolle wangen door de bomen blaast, dwarrelen de blaadjes om Klaartjes oren. Ze is in het bos en raapt met allebei haar armen een heleboel blaadjes op en gooit ze hoog in de lucht! Leuk, blaadjesregen! Nog een keer...! Dan ziet ze opeens iets roods. Een prachtige paddenstoel probeert met zijn kopje boven al die blaadjes uit te komen. Net of hij wil zeggen: Hé, kijk mij eens! Ik hoor ook bij de herfst. Zie je niet hoe mooi ik ben!? Nou en of Klaartje hem mooi vindt! De mooiste paddenstoel van het hele bos! Rood met prachtige witte stippen! Maar als ze dichterbij komt ziet ze nog iets! Er is aan de hoed van de paddenstoel geknabbeld!... Huh...? Wie eet er paddenstoel...?

Dan ziet ze onder de hoed iets bewegen... Een beetje stiekem probeert het zich te verstoppen... Klaartje bukt zich. Ja hoor, ze had het kunnen weten! Het is Slak. Hij eet heel graag paddenstoel en hij wordt er niet eens ziek van. Klaartje zet hem voorzichtig op haar hand. "Slak!" zegt Klaartje, "kun je geen andere paddenstoel opzoeken om aan te smikkelen?" Maar Slak trekt zich niets aan van Klaartje. Dit is de allerlekkerste! Nou ja... Klaartje kan het ook wel begrijpen. Als je in het bos woont, zelf je eten bij elkaar moet zoeken en er staat dan zoiets lekkers voor je neus... Slak kijkt naar Klaartje. Ze zal toch zijn lekkere hapje niet afpakken? "Haha, nee hoor, wees maar niet bang." Brrr... ze moet er niet aan denken! Ze zet hem weer bij de paddenstoel. "Eet smakelijk", zegt ze en huppelt naar huis. Maar dan valt er iets op Klaartjes hoofd en dat doet gemeen zeer!

Er rollen een paar eikels op de grond. Ze kijkt omhoog. Geen eikenboom... Dan hoort ze opeens een heleboel lawaai en een hevig gekrijs! Er is er maar één die zon grote mond op kan zetten in het bos: Gaai! En nu weet ze ook wie haar heeft bekogeld! Het anders zo stille bos is in rep en roer. Gaai is een brutale rakker en heeft een voorraadje eikels gepikt van een andere gaai. Hij verstopt ze in zijn keel en in zijn snavel en vliegt kris-kras tussen de bomen door. Maar zijn ogen zijn groter dan zijn mond zodat hij er een paar verliest en dat heeft Klaartje gevoeld! Even verderop landt hij en duwt met zijn snavel de overige eikels in de zachte grond. De meeste plekjes kan hij wel onthouden. Als hij honger krijgt in de winter, heeft hij een lekker voorraadje in de diepvries
. Handig! Wat Gaai kan, kan ik ook, denkt Klaartje. Ze raapt een stuk of vijf eikels op, veegt ze een beetje schoon en stopt ze in haar wangen. Jesses! Haar mond zit vol met takjes en aarde! Prrrrfffttt... Alle eikels rollen weer op de grond. 'Schrèk schrèk' roept Gaai.
‘t Is net of hij haar uitlacht. Klaartje kijkt een beetje boos omhoog. "Gaai, kun jij voortaan een beetje uitkijken en geen eikels meer op mijn hoofd laten vallen!" Gaai schrikt en vliegt gauw weg. Hij scheldt zelf wel graag, maar ze hoeven hem niet uit te schelden! 



Een paar dagen later, als Klaartje buiten in de tuin speelt, vliegt opeens Gaai naar haar toe. Hij wil het goed maken en laat wel acht eikels uit zijn snavel tevoorschijn komen! 'Hier Klaartje... poot jij ze maar op een mooi plekje, dan kom ik over een paar jaar wel eikels rapen!"

Terug naar boven >>

   

   


2 Slakken

Slakken, zowel naaktslakken als gewone slakken, eten graag zwammen. Maar ook muizen, konijnen, reeën, eekhoorns en insecten zoals (mest)kevers lusten graag paddenstoelen.

Naaktslakken en huisjesslakken moeten zelf ook oppassen dat ze niet worden opgegeten. Padden, salamanders, mollen, hazelwormen en kikkers zijn dol op naaktslakken. Ook reptielen zoals hagedissen en hazelwormen vinden slakken lekker. En dan heb je ook nog de spitsmuizen en egels. Maar ook merels, kraaien en zanglijsters eten graag slakken. Brrr... wat je lekker vindt.


Heb je wel eens veel kapotgeslagen slakkenhuisjes bij een steen of een kei zien liggen? Dat is het werk van de zanglijster. Die slaat eerst het huisje van de slak kapot en eet daarna de slak op. Zo’n plek noem je een smidse. Sommige naaktslakken zijn kannibalen, die eten ook wel eens andere naaktslakken.

Terug naar boven >>





 

   


3 Paddenstoelen

Er komen in Nederland ongeveer 5000 soorten paddenstoelen voor, veel he! Maar die ga je natuurlijk niet allemaal zien. Sommige vallen lekker op omdat ze groot zijn of mooie kleuren hebben, zoals de vliegenzwam, maar het wemelt ook van de hele kleintjes die je tussen het gras of de bladeren bijna niet ziet staan.



Paddenstoelen zijn de vruchten van schimmels. Ze groeien aan minuscule schimmeldraden (R) die in de grond, tussen dode bladeren of in dood hout zitten. De schimmeldraden zijn vaak vergroeid met boomwortels. Via die draden levert de schimmel voedingsstoffen en water aan de boom. En de schimmel krijgt via de boomwortels suikers.
Dat je paddenstoelen vooral in de herfst ziet, is niet zo gek. Maar het is niet waar dat je ze alléén in de herfst ziet. Er zijn zelfs een paar paddenstoelen die alleen in de lente groeien, zoals de kapjesmorielje (L2), of in de zomer op een (dode) boom zoals de kleurige zwavelzwam (M) en de porseleinzwam. Op dode beuken zie je ook vaak tonderzwammen (L), die blijven soms jarenlang aan zo’n boom hangen, er leven zelfs diertjes in de hoed van zo’n zwam.

Terug naar boven >>



 

   


4 Paddenstoelen in de winter


De winter is vaak te koud voor een paddenstoel, maar er zijn best nog veel dappere paddenstoeltjes die kou juist wel fijn vinden, zoals het fluweelpootje (L), de gele trilzwam (M), het judasoor en het dappere kleine geweizwammetje.



Ook het gewoon elfenbankje (R) is van de partij. Doe je ogen maar dicht en droom maar dat de elfjes dansen op deze zwam en net zulke mooie rokjes aan hebben als de prachtig gekleurde ringen van het elfenbankje.


Terug naar boven >>

   

   


5 Spiegeltje

Ga in het bos eens op zoek naar paddenstoelen. Handig als je een spiegeltje meeneemt, zodat je onder de hoed van de paddenstoel kunt kijken. Als je allemaal gaatjes ziet, is het een buisjeszwam. De sporen waaruit nieuwe zwammen kunnen groeien zitten in de buisjes. Een bekende (grote) buisjeszwam is eekhoorntjesbrood.

Als je streepjes ziet, dan is het een plaatjeszwam. Het zijn allemaal ribbels die van de hoed naar de steel lopen, zoals bij deze mycena.
Maar er bestaan ook stuifzwammen, die zijn bol. Ze hebben geen steel, geen plaatjes en geen buisjes. Als de sporen rijp zijn, scheurt de zwam bovenaan open en komen ze als een wolk tevoorschijn.

Als je de naam van de paddenstoel wilt weten, dan kun je een paddenstoelenzoekkaart meenemen, maar misschien heb je wel een smartphone met de app ObsIdentify en is het nog makkelijker om er achter te komen hoe jouw paddenstoel heet.

Terug naar boven >>

   

   


6 Knutsels

Sporenkijkdoos
Met een sporenkijkdoos kan je sporen uit de hoed van een paddenstoel zien dwarrelen.
Dit heb je nodig:
Een schoenendoos
Een schaar of een prikpen
Een stift of kwast
Zwarte verf
Een zaklamp
Een paddenstoel

1 Maak met de schaar of de prikpen een gat in het deksel van de schoenendoos.
Dit gat moet nét iets kleiner zijn dan de hoed van de paddenstoel.
2 Maak zo ook een gat in de voorkant van de doos.
3 Maak een derde gat in de zijkant van de doos. Dit gat moet precies om de hoek zitten van het gat in de deksel, dus even ver van de achterkant van de doos (zoals op de tekening).
4 Verf de binnenkant van de schoendoos helemaal zwart.
Vergeet ook de binnenkant van het deksel niet! Laat de verf drogen.
5 Snij voorzichtig de hoed van de paddenstoel af.
6 Leg nu de hoed van de paddenstoel op het gat in het deksel.
7 Schijn met de zaklamp door het gat in de zijkant van de doos.
Kijk nu door het gat aan de voorkant.
8 Tik op de hoed van de paddenstoel. Zie je de sporen vallen?


Happertje
Een leuk een spelletje voor in het bos kun je maken met een happertje.
In het happertje schrijf je opdrachten die leuk zijn om te doen.
Na het uitkiezen van het nummer mag de deelnemer de opdracht die er bij hoort uitvoeren.
Hieronder kun je zien hoe je zo’n happertje maakt:


Opdrachten kunnen zijn:

  1. Beeld een kriebelbeestje uit.
  2. Ga op zoek naar een insect.
  3. Til een steen of boomstam(metje) op, wat ligt er onder?
  4. Wat is jouw leukste of gekste bosherinnering?
  5. Zoek in het bos of in de lucht naar een hartvorm.
  6. Doe eens het burlen van een hert na.
  7. Zoek een spoor / pootafdruk van een dier.

Maar je mag zelf natuurlijk andere leuke opdrachten verzinnen!

Dan is het bijna al weer december.
Voordat het zover is kun je nog een leuk feestje vieren: Sint Pannekoek

Terug naar boven >>


   
   


7 Sint Pannekoek - 29 november


Op Sint Pannekoek leg je een pannenkoek op je hoofd en zegt: Wij wensen u een vrolijke en gezegende Sint Pannekoek!” Volgens Jan Kruis bakte zijn vrouw Jans een grote stapel pannenkoeken. Als Jan later thuiskomt, legt iedereen een pannenkoek op zijn of haar hoofd en wenst hem een vrolijke en gezegende dag.

Een oud Rotterdamse traditie blijkt. Allemaal leuk en aardig, maar wellicht vraag je je af waarom? Mensen vonden het leuk en het is een traditie geworden. Sint Pannekoek wordt in Rotterdam en Groningen nog gevierd, soms ook in restaurants. Ook wordt daarbij vaak geld ingezameld voor het goede doel. Weet je waarom? Lees dan de legende van Sint Pannekoek maar:

Legende
Het verhaal gaat dat monniken in 1899 aan tafel zaten. Ze waren niet heel rijk dus iedereen kreeg één pannenkoek waar ze heel blij mee waren. De oude abt aan het hoofd van de tafel keek helemaal niet vrolijk. Toen een jonge monnik vroeg waarom, antwoordde de oude man dat hij zo’n koud hoofd had. Tijdens de maaltijd was het verboden om een kap op te zetten... De jonge monnik stond op en legde zijn lekker warme, maar enige, pannenkoek op het hoofd van de oude man. Een goede daad, die we nu dus nog steeds nadoen.

Sinterklaas
Natuurlijk is er in december nog iets te vieren: de verjaardag van Sinterklaas. Die is pas oud! Eén van de verhalen gaat dat hij rond het jaar 342 beschermheilige van kinderen was. In Turkije in plaats van in Spanje. Het schijnt dat hij de lieve, ijverige kinderen beloonde en de luie vermaande. Als Sinterklaas er weer is, mogen jullie natuurlijk ook je schoen weer zetten. Dat doen kinderen al sinds de 15e eeuw. Zoals veel van onze tradities is ook deze ontstaan in de kerk. Hier konden de arme kinderen op 5 december hun schoen zetten. De rijkere mensen konden daar dan iets indoen.

Terug naar boven >>

   

   


8 Boek

Een waar gebeurd verhaal

Denk jij misschien ook wel eens "Daar, in dat bos staat een spar en daar staat een berk. En die twee verschillende bomen hebben niets met elkaar te maken?" Door heel veel onderzoek weten ze nu dat bomen met elkaar zijn verbonden en in staat zijn om informatie met elkaar uit wisselen. Zelfs al zijn het niet dezelfde bomen. Hieronder lees je een stukje uit het boek:

In een oud bos heeft een spar wortel geschoten en strijdt om een plekje tussen de bomen. Het jonge boompje moet hard groeien om genoeg licht te krijgen. Daarvoor heeft ze water nodig en met haar wortels wriemelt ze in de bodem op zoek naar vocht. Helaas geen water!
Het sparretje kan haar gebrek aan water via schimmels doorvertellen aan andere bomen. Heel veel bomen hebben een reden om de spar niet te helpen. Behalve de berk, die zijn energie en water via zijn wortels en het wijde wortel web naar de spar kan sturen. Onderweg profiteren daar ook nog schimmeldraden van. Andersom is de spar s winters in staat om de berk te helpen’.

Dit verhaal klinkt als een sprookje, maar dat is het niet. Het is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek van professor Suzanne Simard, die ontdekte dat berken en sparren via het wijde wortel web elkaar helpen in tijden van nood en dat geldt voor alle bomen in het bos. De tekst van deze nieuwe wetenschap is in dit boek vertaald naar kindertaal. Geen ellenlange verhalen, maar korte en duidelijke informatie met kleurrijke illustraties.

Auteur:
Illustraties:
Uitgave:
Uitvoering:
ISBN:
Prijs:

Lucy Brownridge
Hannah Abbo
Salto 2024
32 pagina s, 24 x 28 cm, harde omslag
978 90 0228 297 3
€ 17,99

Leeftijd: vanaf 8 jaar
Oorspronkelijke titel: Little Tree and the Wood Wide Web




Nog een boek

Metamorfose

Over uitsluipers, ontpoppers, openklappers en andere veranderlijke dieren. Het dierenrijk is veel rijker dan je denkt. Ga maar na. Bij elke vlindersoort horen vier of vijf rupsen die er allemaal anders uitzien en ook nog eens een totaal andere pop hebben.

Ook kevers, krabben, kokkels en kikkers veranderen tijdens hun leven. In dit boek ontdek je hoe een kaal kuiken opgroeit tot een kleurige papegaai. Of een blote babypanda tot een pluizig exemplaar. Behalve tijdens het opgroeien, veranderen veel dieren ook per seizoen, en sommige zelfs binnen een tel. De natuur is wonderbaarlijk.

Metamorfose verschijnt op 6 november 2024

Auteur:
Illustraties:
Hardcover:
ISBN:
Prijs:

Geert-Jan Roebers
Merlijne Marell
80 pagina s
9789401441735
€ 27,99

Thema: Kinderen / tieners: algemeen: natuur, dieren, de natuurlijke wereld;
Leeftijdscategorie: ca. 8 - 12 jaar

Bij het boek hoort ook een tentoonstelling:

Metamorfose, Poëzie van de verandering, van 17 november 2024 t/m 16 maart 2025

Het natuurhistorisch Adres: Westzeedijk 345 (Museumpark) 3015 AA Rotterdam Meer info: klik hier

Tijdens de tentoonstelling kun je zien hoe Merlijne Marell haar prachtige boekillustraties maakt. Met gutsen, wattenstaafjes en poetsdoekjes geeft zij vorm aan kikkerdril en larvenmassa. En hoe zij een zwart-witte panda, een doorzichtige kwal en een bruine mug met evenveel gevoel voor kleur tot leven brengt als bonte vogels en vlinders.

Terug naar boven >>


   
       
   


9 Kunstwerkje

Wil je zelf thuis ook een kunstwerkje maken?
Je hebt nodig:
Waterpistooltjes
Acrylic inkt
Aquarel-papier
Water

Vul de waterpistooltjes met water. Laat nog een beetje ruimte over. Druppel in elk waterpistooltje een andere kleur inkt. Een paar druppels kan, maar hoe meer inkt je er in doet, hoe dieper de kleur zal zijn. Zet je papiertje ergens neer. Of hang het aan de (lege) waslijn. Spuiten maar!

Terug naar boven >>

   

   


10 Uit-tips

Dino Dubbelgangers - t/m 5 januari 2025
Een tentoonstelling over dieren van nu en dieren van heel lang geleden.

De nieuwste tentoonstelling in Natuurmuseum Fryslân gaat over dinos, maar ook over dieren van nu. In Dino Dubbelgangers kijken we op welke manier moderne dieren iets vertellen over dieren van heel lang geleden. Hoogtepunt in de expositie is het skelet van een Thescelosaurus!

Om te begrijpen hoe dinosauriërs leefden en wat ze aten, kijken wetenschappers vaak naar dieren van nu die een beetje op ze lijken. Het is niet mogelijk om een levende Thescelosaurus te bestuderen, maar door naar bijvoorbeeld de ree te kijken, kunnen we wel het gedrag en voedingspatroon in kaart brengen.

Vooral tanden zijn kleine vensters naar het verleden. Ze vertellen ons niet alleen wat een dinosaurus at, maar geven ook iets prijs over zijn dagelijkse leven: was het een felle jager of een vredige planteneter? Door te vergelijken met dieren van nu, kunnen we ons een voorstelling maken van hoe deze indrukwekkende dieren ooit op aarde hebben rondgelopen.
Er zijn nog veel meer dino dubbelgangers te vinden met interessante overeenkomsten. In de expositie kun je ontdekken waarin Triceratops lijkt op een olifant, wat Spinosaurus gemeen heeft met een gaviaal/krokodil en waarom we Tyrannosaurus rex vergelijken met een hyena.

Dino Dubbelgangers is tot stand gekomen door samenwerking met North Dakota Geological Survey in Bismarck, North Dakota. De expositie is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van de Gemeente Leeuwarden.

Natuurmuseum Fryslan Adres: Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden Meer info: klik hier


Oh, kom er eens kijken - Charlotte Dematons - t/m 8 december 2024

Kom eens kijken in de Pietenflat, waar je op bezoek mag bij de kamers van verschillende Pieten. Natuurlijk kun je ook de kamer van Sinterklaas binnenstappen. Een meeslepende ervaring waarbij al je zintuigen geprikkeld worden, met speculaasgeur, sinterklaasliedjes en tastbare elementen. Oh, kom er eens kijken is geïnspireerd op het boek Sinterklaas (2023) van Charlotte Dematons.


Bezoek ook de tentoonstelling
'Ga je mee...? - Charlotte Dematons - t/m 2 maart 2025

In Ga je mee...?ontdek je aan de hand van filmpjes, boeken en originele illustraties het werk van Charlotte Dematons. Je neemt een kijkje in het atelier en ontdekt hoe ze haar eigen stijl heeft ontwikkeld. Op de prenten is veel te zien, maar je moet wel goed kijken! Zie jij de ontsnapte boef en het Meisje met de Parel? Speciaal voor deze tentoonstelling maakte Charlotte een hele grote tekening in het museum. Kom je helpen om de tekening af te maken?

Aan de hand van originele illustraties, prijzen, filmpjes, maquettes en boeken met behulp van diverse terugkerende themas wordt het werk van Charlotte Dematons belicht. Ook word je uitgedaagd om te ontdekken en om zelf aan de slag te gaan, bijvoorbeeld bij de speciale wandtekening. Zowel voor klein als groot een bijzondere beleving!

Stedelijk Museum Zutphen Adres: ’s Gravenhof 4, 7201 DN Zutphen Meer info: klik hier

Terug naar boven >>

   

   


11 NatuurNetNieuws vanaf 12 jaar

Behalve voor jullie is er ook een natuurnieuwsbrief (NatuurNetNieuws) voor oudere broers en/of zussen en grote mensen zoals bijvoorbeeld jullie ouders, grootouders.

Net zoals jullie gratis abonnee zijn van NNN junior, kunnen zij zich ook gratis abonneren op NatuurNetNieuws. Ze hoeven alleen maar een mailtje te sturen naar: info@groen-natuurlijk.nl
Of via de website het formulier invullen. Klik daarvoor hier.

NatuurNetNieuws komt ook nog eens elke maand uit!
Niet vergeten te vertellen hoor!


Als je vragen hebt over iets wat je in NNNjunior hebt gelezen of iets ander wil weten over de natuur, dan kun je altijd mailen naar: tiny@groen-natuurlijk.nl  

Terug naar boven >>

   

  


12 Einde

Nog meer leuke uit-tips in en over de natuur kun je lezen op onze website: www.groen-natuurlijk.nl, kijk maar op de kinderpagina.

Tot de volgende keer!

Tiny van der Meer
Hans Steinfort

Terug naar boven >>

   
Z