Tulpenboom (Liriodendron tulipifera)

In ons land wordt de tulpenboom als sierboom aangeplant, niet alleen om zijn bloemen, maar vooral om zijn bijzonder gevormd blad dat in het najaar prachtig geel-oranje kleurt.

IMG_tulpenboom Kaarsrecht
De tulpenboom kan overal groeien, maar gedijt vooral goed op vruchtbare, vochthoudende grond met een goede afwatering. Het is een snelgroeiende boom, de kroonvorm is in de jeugdfase smal, later krijgt de boom een brede ovale kroon. Een volwassen boom heeft meestal een kaarsrechte onderstam en in zijn natuurlijk verspreidingsgebied (Amerika) bereikt de stam vaak een hoogte van 15 meter voor hij zich vertakt. De Indianen noemen de Tulpenboom daarom ‘kanohout’. Ze kunnen uit één enkele stam een kano voor twintig man maken. In Amerika wordt het hout ‘canary whitewood’ genoemd. Het is gelig, zacht en gemakkelijk te bewerken. Een groot voordeel is dat het hout na verwerking niet krimpt, daardoor wordt het veel gebruikt voor onder andere piano’s en orgels.

Verwarring
Liriodendron is niet voor niets een samensmelting van de Griekse woorden voor Lelie en boom, want de bloem is prachtig. Eigenlijk zou je dus verwachten dat de boom geen tulpenboom maar lelieboom zou moeten heten. De wetenschappelijke naam tulipifera betekent letterlijk tulpdragend. Omdat de bloemen op tulpen lijken, maar ook de bladvorm met de recht afgesneden top aan het silhouet van een tulp doet denken, ontstond de volksnaam tulpenboom. Een naam die nogal eens tot verwarring leidt omdat ook de magnolia soms zo wordt genoemd. De enige echte tulpenboom is echter de liriodendron. Beide bomen behoren wel tot dezelfde familie: Magnoliaceae. Het geslacht Liriodendron bestaat uit twee soorten: Liriodendron chinense (inheems in Midden China) en Liriodendron tulipifera (inheems in oostelijk Noord-Amerika).

IMG_tulpenboomplaatjes1

Beweeglijk
De in de herfst geel verkleurende bladeren van de tulpenboom, die wel 20 cm lang en breed kunnen worden, zijn net zo beweeglijk als die van de populier. Ook de bast van de kenmerkende, diep gegroefde stam heeft wel iets van een populier. De Amerikanen spreken dan ook van ‘Tulip-poplar’ of ‘Yellow-poplar’. Opvallend is dat aan een en dezelfde boom bladeren kunnen voorkomen met sterk uiteenlopende bladvormen, een natuurlijke eigenschap van de Liriodendron. De bladeren zijn glanzend groen. In de herfst laat deze boom evenals andere loofbomen zijn bladeren vallen, nadat ze eerst goudgeel zijn geworden. De tulpenboom is de State Tree van de staten Indiana en Tennessee.

Wachten
De tulpenboom begint pas te bloeien als hij meer dan twintig jaar oud is. Het lange wachten wordt beloond met prachtige ‘tulpen’ die bestaan uit negen licht-groengele bloembladen met een zacht oranje streep op de voet. De bloemen staan solitair aan het uiteinde van de takken. Ze verschijnen in juni-juli nadat het blad is uitgelopen. Na de bloei vormt zich een rechtopstaande, 6-8 cm lange kegelvormige vrucht, welke is opgebouwd uit veel spiraalsgewijs tegen elkaar gedrukte tongvormige gevleugelde vruchtjes.

IMG_tulpenboomplaatjes2

Hoogste
De tulpenboom is de hoogste boom in de bossen van Amerika; hij kan een hoogte van vijftig meter bereiken. In Nederland wordt hij meestal niet hoger dan dertig meter. In het landelijk Register van Monumentale Bomen staan ruim honderd tulpenbomen vermeld. Het merendeel groeit bij ons op landgoederen of buitenplaatsen. Door de verzamelwoede van botanici en hun welgestelde opdrachtgevers is de boom halverwege de 17e eeuw naar Europa gebracht. Daardoor staan de oudste exemplaren vaak in het park van een kasteel of een paleis.

Langlevend
De Tulpenboom is een langlevende boomsoort. In de Hortus Leiden staat een tulpenboom die hier in 1682 is geplant. Achterin de paleistuin van Paleis ‘t Loo in Apeldoorn staat een boom uit 1806 met een stamomtrek van 5.80 meter. In het Arnhemse Angerenstein staat een tulpenboom die misschien wel de hoogste van Nederland is: 40 meter (gemeten in 2006) met een forse stamomtrek van 530 cm. Hij is waarschijnlijk rond 1835 geplant. In een privé-tuin bij Warnsveld staat ook een pracht-exemplaar. Het landhuis dateert uit 1850, evenals de bomen in het omringende bos. Dit maakt een plantjaar voor de tulpenboom in of na 1850 waarschijnlijk. Deze gigant is 32 meter hoog en met een omtrek van 670 cm (mei 2008) de dikste Tulpenboom van Nederland.

terug